مولف: زهرا مسعودی‌امین، فریناز شفیعی

خانه از دیرباز محلی برای آرامش بشر بوده است. انسان از آغاز اسکان تا امروز، شیوه‌های ساخت متفاوتی را در هر دوره‌ی تاریخی تجربه نموده است. استفاده از شاخ و برگ درختان، تیر و ستون، تویزه‌ها و گنبد‌ها تا پانل‌های پیش ساخته‌ی بتنی نشان از دانش و خلاقیت بشری در این زمینه در هر دوره‌ی تاریخی دارد. در این بین ارتباط انسان با طبیعت و تمایل او به حضور در آن امری انکار ناپذیر است و انسان که همیشه به طبیعت محتاج است، سعی کرده آن را به نوعی در تمام ابعاد زندگی خود وارد نماید که یکی از راه‌های آن استفاده از نقوش تزیینی در محیط زندگی است. تزئین و نقش و نگارهای به وجود آمده و یا خلق شده در آن، بر اساس بینش‌های فرهنگی و قومی خاص جوامع شکل گرفته است و نقوش این دوران معمولا موضوعاتی است، الهام گرفته از عوامل طبیعی اطراف انسان، شامل حیوان، گیاه و مناظر طبیعت و یا قسمت‌هایی مرکب از همه‌ی آنها. یکی از راه‌های تزئین بنا، گچبری می‌باشد.

هنر گچبری یکی از هنرهای وابسته به معماری است که در هر منطقه و هر دوره زمانی، شکل و شیوه استفاده‌ی مخصوص به خود را داشته است. گچ به دلیل داشتن خاصیت شکل پذیری، چسبندگی رنگ مطلوب، کاربرد آسان، فراوانی و ارزانی کاربرد زیادی در هنرهای تزئینی دارد و از روزگاران باستان جزو مصالح مهم ساختمانی به شمار می‌رفته است. دوره‌ی قاجار هم از این تزئینات مستثنی نبوده و بخصوص از هنر گچبری استفاده‌های فراوانی در این دوره صورت گرفته است. قصرها و عمارت‌ها جایگاه تزئینات پر تکلف و گچبری‌های مملو از جزئیات بودند و علاوه بر آن خانه‌ی حکام و اشراف نیز از این تشریفات و تزئینات بی بهره نبودند. سه نمونه از این خانه‌ها، خانه‌ی هادی رضایی، نجفی و پور قیصر در روستای ریاب از توابع شهرستان گناباد می‌باشد. خانه رضایی دارای تزئینات گچی روی دیوار، اطراف طاقچه‌ها و سقف و حاشیه سقف، طاق بندی و آینه کاری بوده و خانه نجفی از تزئینات گچی و مقرنس کاری استفاده شده است در خانه پور قیصر  نیز از، نقاشی و گچبری برای تزئین بنا استفاده شده است.